Toen Napoleon Bonaparte de Burgerlijke Stand instelde en hij vanaf 18 augustus 1811 iedereen verplichtte tot het dragen van een achternaam, woonde in Wageningen in Villa Vada, het huidige museum De Casteelse Poort, de Joodse grootgrondbezitter en koopman Jacob Marcus met zijn tweede vrouw Rosette Levy Samson. Roosje zoals hij haar liefkozend noemde. Jacob Marcus en zijn Roosje hadden geen achternaam en daarom verzon hij voor hen de vertederende naam ‘Roos en Ik’. Samengevoegd tot Rosenik. Vanaf die tijd woonde in Villa Vada het echtpaar Jacob Marcus Rosenik en Roosje Rosenik. Als ik in de Casteelse Poort kom heb ik altijd een goed gevoel. Alsof hun romantische geesten daar nog steeds rondwaren.
Anderen vonden destijds het gedoe van Napoleon maar belachelijk en bedachten vaak lachwekkende achternamen waar hun nageslacht tot op de dag van vandaag de zure vruchten van plukt. Ook sommige Wageningers waren zo lollig. Laat ik het houden bij één voorbeeld: als je Van der Borst heet wordt al snel door humoristen Van der Tiet uit de lollige mouwen geschud.
Ook zijn er in Wageningen veel dierennamen. Denk maar eens aan Lam, Mol, Kip, Haan, Hoen, Wolf, De Leeuw en Vos. Wel grappig is dat er ook Wageningers zijn die als achternaam de voornaam hebben van de meest bekende vos uit de literatuur: Reinaard en Reintje.
In de jaren zestig bedachten een stel studenten, die allemaal een landbouwhuisdier als achternaam hadden, om samen een dispuut te vormen. Bekende namen in dat dispuut waren Conijn, De Geit, Schaap en De Koe.

Minder leuk was het als je uit de familie Beffers kwam of als je Jarco de Boef heette, vroeger in de Hoogstraat een muziekwinkel. Mejuffrouw Zonderman bedacht zich wel tienmaal om te trouwen met meneer Wip om daarna door het leven te moeten als mevrouw Wip – Zonderman. Bedachte lolbroekerij? Beide achternamen komen voor in de Nederlandse familienamenbank van het Meertens Instituut!
Om al deze ellende te voorkomen mag men mallotige achternamen veranderen. Dat geldt ook voor de meest voorkomende namen als Jansen en De Vries.

Van het Wageningse rariteitenkabinet van achternamen zou ik ook een gedicht van A tot Z kunnen maken: van Alderliefste tot Zoetekouw. Laat ik het hierbij houden anders zou ik jeugdige lolbroeken en –jurken maar op een idee kunnen brengen. Het is deze week niet voor niets de week tegen het pesten.

2015-09-22